Η δολοφονία του Πρωθυπουργού Δηλιγιάννη και άγνωστες πτυχές

 

Από τα «Τετράδια Ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα , ιατρού

Με αφορμή το πολύ ενδιαφέρον δημοσίευμα του “Γαργαλιάνοι on line” , τις προάλλες με θέμα : « Ο Αρκάς πρωθυπουργός της Ελλάδας που δολοφονήθηκε από Μανιάτη χαρτοπαίκτη γιατί έκλεισε τις λέσχες» έχω να καταθέσω μερικές πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες . Τώρα θα με ρωτήσετε τι σχέση έχει η στυγερή αυτή δολοφονία με τους Γαργαλιάνους ; Αλλά ας δούμε την υπόθεση .

Στις 31 Μαΐου 1905 δολοφονείται ο πρωθυπουργός Θεόδωρου Δηλιγιάννη γιατί ήθελε να καταργήσει το τζόγο , που είχε καταστεί ενδημικό φαινόμενο και είχαν καταστραφεί πολλές οικογένειες.

Στις 17.10 στο χώρο του προαυλίου εισήλθε η άμαξα που έφερε τον πρωθυπουργό. Όταν η άμαξα σταμάτησε μπροστά στα σκαλιά της βουλής, ο Δηλιγιάννης έβγαλε το δεξί του χέρι για να ανοίξει την πόρτα και να κατέβει. Αμέσως ένας παριστάμενος πολίτης έσπευσε να ανοίξει την πόρτα στον λαοφιλή πρωθυπουργό, κάτι που δεν έκανε εντύπωση καθώς συχνά ο συνοδός του Γιάννης Πάνος δεν προλάβαινε να το κάνει, καθώς όλο και κάποιος πολίτης έκανε την κίνηση. Ο Δηλιγιάννης ευχαρίστησε τον πολίτη, μάζεψε τα χαρτιά του και τα τοποθέτησε στον χαρτοφύλακα του, κατέβηκε από την άμαξα και ανέβηκε τα σκαλιά της βουλής.

 

Ο πολίτης που άνοιξε την πόρτα ακολούθησε τον Πρωθυπουργό και τον πλησίασε αρκετά. Ο Δηλιγιάννης τον είδε, στράφηκε προς το μέρος του και με ένα γλυκό μειδίαμα ανασήκωσε το καπέλο του για να τον χαιρετήσει. Αρχικά ο άγνωστος υποκλίθηκε, αλλά αμέσως ανέσυρε ένα αμφίστομο στιλέτο το οποίο κάρφωσε στην άνω δεξιά κοιλία του Δηλιγιάννη. Όλα έγιναν αστραπιαία και όλοι οι παρόντες έμειναν άναυδοι και αιφνιδιασμένοι δεν κατάφεραν να αντιδράσουν. Ο δολοφόνος ετοιμαζόταν να καταφέρει και δεύτερο χτύπημα τον πρόλαβε όμως ο Πάνος. Ο Δηλιγιάννης πήγε να χάσει την ισορροπία του και να πέσει, αλλά στηρίχθηκε από πολλούς παρόντες βουλευτές. Αρχικά δεν κατάλαβε το τραύμα που είχε υποστεί, λέγοντας προς όλους που τον στήριζαν ότι δεν είχε τίποτε.

Υποβασταζόμενος, έφτασε στο σταθμό Πρώτων Βοηθειών με αργό βήμα, ενώ συνεχώς έχανε αίμα από την χαίνουσα πληγή του. Εκεί βρίσκονταν ήδη οι γιατροί Ταρουσόπουλος και Παπαβασιλείου που του έδωσαν τις πρώτες βοήθειες προσπαθώντας να ελαττώσουν την αιμορραγία, διαπιστώνοντας όμως τη σοβαρότητα του τραύματος.

Επί τόπου κατέφθασαν οι περίφημοι χειρούργοι της εποχής Μαρίνος Γερουλάνος, τότε διευθυντής του Ευαγγελισμού, ο Ευάγγελος Καλλιοντζής, ο Νικόλαος Αλιβιζάτος, ο Σωκράτης Τσάκωνας και ο Κωνσταντίνος Λούρος. Η κατάσταση του ασθενή ήταν ήδη κρίσιμη καθώς η αναπνοή του είχε γίνει ακανόνιστη, ενώ οι παλμοί της καρδιάς του αραίωναν. Σε ένα γρήγορο συμβούλιο όλων των γιατρών αποφασίστηκε να γίνει άμεση επέμβαση στο σημείο του τραύματος επί τόπου, καθώς υπήρχε ο φόβος ότι αν μετακινούσαν τον ασθενή, αυτός θα κατέληγε καθ΄ οδόν. Η επέμβαση έγινε χωρίς αναισθησία και σταδιακά ο Δηλιγιάννης έπεσε σε κώμα καθώς οι δυνάμεις του τον εγκατέλειπαν. Λίγο μετά ξεψύχησε και το άψυχο σώμα του μεταφέρθηκε στην οικία του.

Η σύλληψη του δολοφόνου.

Ο δολοφόνος αμέσως μετά το μαχαίρωμα του Δηλιγιάννη προσπάθησε να διαφύγει όμως στρατιώτες έπεσαν καταπάνω του με επικεφαλής τον λοχία Καβαθά και τον ενωμοτάρχη Κάπο και τον συνέλαβαν. Ακολούθησε η διαπόμπευση του από το πλήθος που επιθυμούσε να τον λιντσάρει, αλλά ψυχραιμότεροι κατάφεραν να τον φυγαδεύσουν. Από την ανάκριση που ακολούθησε μαθεύτηκε ότι το όνομα του δολοφόνου ήταν Αντώνιος Κωσταγερακάρης, και το κίνητρο για τη δολοφονία του ήταν ότι είχε μείνει άνεργος όταν έκλεισαν οι χαρτοπαικτικές λέσχες πριν λίγους μήνες, καθώς δούλευε θυρωρός σε μια από αυτές. Επίσης επί πρωθυπουργία Δηλιγιάννη το 1901, είχε απολυθεί ο πατέρας του από τελώνης.

Ο Κωσταγερακάρης ήταν ένας άεργος άνθρωπος ο οποίος καταγόταν από τη Λάγεια της Μάνης. Είχε απασχολήσει την δικαιοσύνη και παλαιότερα για μερικά πλημμελήματα, ενώ όταν πήγε στην Αθήνα είχε απελαθεί από τον τότε διευθυντή της Αστυνομίας Δημήτριο Μπαϊρακτάρη ως άεργος. Δύο χρόνια πριν τη δολοφονία επέστρεψε στην Αθήνα και βρήκε δουλειά ως θυρωρός σε χαρτοπαικτική λέσχη. Από την πρώτη στιγμή που συνελήφθη, οι υποψίες της ανάκρισης έπεσαν στον εργοδότη του Γεώργιου Μητσέα για ηθική αυτουργία, καθώς ο Κωσταγερακάρης τον ανέφερε επανειλημμένα σε επιστολή που βρέθηκε πάνω του. Ακολούθως, ο δολοφόνος ομολόγησε ότι ο Μητσέας τον παρακινούσε να δολοφονήσει είτε τον Παπούλα είτε τον υπουργό Κυριακούλη Μαυρομιχάλη είτε παραπάνω (υπονοώντας τον πρωθυπουργό). Οι υποψίες για τον Μητσέα εντάθηκαν όταν αυτός εξαφανίστηκε μετά τη δολοφονία για λίγες μέρες, ενώ αναμφίβολα είχε πολύ ισχυρό κίνητρο καθώς είχε χάσει μεγάλα εισοδήματα από το κλείσιμο των χαρτοπαικτικών λεσχών, ενώ και ο ίδιος άνηκε στον υπόκοσμο.

Η δίκη για τη δολοφονία

Τελικά οι ισχυρές ενδείξεις οδήγησαν και τον Μητσέα στο εδώλιο του κατηγορουμένου, αν και ο Κωσταγερακάρης άλλαξε την ομολογία του αθωώνοντας τον εντελώς. Η δίκη των δύο ξεκίνησε στις 17 Δεκεμβρίου 1905 στη κεντρική αίθουσα του Βαρβακείου Γυμνασίου. Την υπεράσπιση του Μητσέα είχε αναλάβει η αφρόκρεμα των νομικών της εποχής (Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος τέως πρωθυπουργός, Γεώργιος Αναστασόπουλος, βουλευτής, Μιχαήλ Παυλόπουλος, Ευστάθιος Κουλουμβάκης), ενώ ο Κωσταγερακάρης προσήλθε χωρίς συνήγορο. Η ακροαματική διαδικασία ολοκληρώθηκε σε εννέα συνεδριάσεις και η δίκη κορυφώθηκε με τις απολογίες των κατηγορουμένων. Ο Κωσταγερακάρης προσπάθησε να αθωώσει εξ ολοκλήρου τον Μητσέα και απέδωσε την αρχική του ομολογία σε πιέσεις που δέχθηκε από αστυνόμους. Ο Μητσέας αρνήθηκε εξ ολοκλήρου τις κατηγορίες αν και παραδέχθηκε την παράνομη δραστηριότητα του τα προηγούμενα χρόνια. Ο εισαγγελέας Αναστάσιος Τσέλλος έριξε το βάρος της εισήγησής του στην ενοχοποίηση του Μητσέα. Τόνισε τα επιβαρυντικά στοιχεία εις βάρος του, ενώ αιτιολόγησε τη μεταστροφή του Κωσταγερακάρη στην επαφή των δύο στις φυλακές.

Η απόφαση του δικαστηρίου εκφωνήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 1906 και ήταν η εσχάτη των ποινών για τον Κωσταγερακάρη (κάτι που ανέμεναν όλοι), αλλά και 8 χρόνια φυλάκιση στον Μητσέα. Ίσως στο πρόσωπο του τελευταίου, η κοινωνία και το κράτος ήθελαν να τιμωρήσουν τον υπόκοσμο στο σύνολο του. Η ποινή του Κωσταγερακάρη εκτελέστηκε στις 10 Ιουνίου 1906 όταν και καρατομήθηκε στο Ναύπλιο.

Από τους Γαργαλιάνους στο τόπο της δολοφονίας και η μανιάτικη μαφία .

Ο αστυφύλακας Μπουρλάκος μετατέθηκε στους Γαργαλιάνους από την κεντρική υπηρεσία της αστυνομίας στην Αθήνα , ανεβαίνει από τους Γαργαλιάνους στην Αθήνα για να ανακληθεί η μετάθεσή του και την ημέρα της δολοφονίας συναντά , όχι και τόσο τυχαία, όλους τους εμπλεκόμενους στην δολοφονία αυτή , ενώ παρευρίσκεται στο τόπο και την ώρα της δολοφονίας έξω από την παλιά βουλή .

. Διαβάζουμε στην εφημερίδα «Εμπρός» της 28 Δεκεμβρίου 1905 , αρ. φυλ. 3301 , Σελ. 2

Στην Δίκη για την δολοφονία του Πρωθυπουργού Θ. Δηλιγιάννη .

…

Κατάθεση Μπουρλάκου .

Προσέρχεται αυτός , αστυφύλακας της καταδίωξης , ετών 33, από την Καρδίτσα ο οποίος καταθέτει ως εξής :

Στις 4κ ½ μ.μ. περίπου την ημέρα της δολοφονίας συνάντησε τον Μητσέα , εις το Πάγκειο , μαζί με κάποιους άλλους , μεταξύ των οποίων και τον Όθωνα Δημητριάδη .

– Από εκεί έφυγα και πήγα στην Βουλή , για να φροντίσω όπως ανακληθεί η μετάθεσή μου , από την Αθήνα .

Πριν ακόμα προφτάσω , στην βουλή , αντιλήφθηκα μεγάλο θόρυβο , τον δε κόσμο ερεθισμένο .

Έσπευσα τότε προς τον περίβολο και έμαθα ότι δολοφόνησαν , τον Πρωθυπουργό, τον οποίον ετοιμοθάνατο την είχαν στο σταθμό των Βοηθειών .

Υπέθεσα ότι κάποιος ταχυδρομικός υπάλληλος , προέβη εις τη δολοφονία .Εκεί συνάντησα τον αστυνόμο Μαρούλη . Μετά λίγα λεπτά συνάντησα τον Ανδρέα Γεννηματά , μαζί με τον αδελφό του Βασίλειο . Τότε είχε διαδοθεί , μετά βεβαιότητας , ότι ο δολοφόνος είναι Μανιάτης χαρτοπαίχτης , για αυτό και ο κόσμος καταριόταν τους Μανιάτες, αποκαλώντας αυτούς δολοφόνους .

– Πάμε, λέω του Γεννηματά ,να φύγουμε από δω , γιατί ο κόσμος έχει εξεγερθεί , εναντίον των Μανιατών . Και είχαν και δίκαιο .

Πρόεδρος : Σε ποιο μέρος ακριβώς , συνάντησες τους αδελφούς Γεννηματά ;

Μάρτυς : Εις τον περίβολο της βουλής, στο κέντρο σχεδόν .

Π. – άλλος ήταν εκεί ;

Μ.- Όχι μόνο οι αδελφοί ,

Βαδίσαμε , εξακολουθεί ο μάρτυς ,μαζί μέχρι το απέναντι ζυθοπωλείο . Και εκείνοι μεν έστριψαν , προς το μέρος του φρουραρχείου , εγώ δεν προς τον Άγιο Γεώργιο ( Καρύτση) , όπου συνάντησα τον Ηλία Μαρκέα . Του είπα για τη δολοφονία του Δηλιγιάννη και ότι ο δολοφόνος , βεβαιούται ότι είναι Μανιάτης , Του συνέστησα ότι είναι φρόνιμο, να μην πήγαινε εκεί .

Π- Εις το διάστημα αυτό καθ΄ όσον ήσουν με τους αδελφούς Γεννηματά , μήπως συνάντησες κανέναν άλλο , που να γνώριζε και σένα και το Γεννηματά ;

Μ- μας συνάντησε ο Αντώνης ο Πετσάλης , ο οποίος μας χαιρέτησε αποκαλυφθείς .

Π – Μήπως ήταν ο Σπύρος ο αδελφός του Αντώνη ;

Μ- όχι ήταν ο Αντώνης .

Π- Στον Μαρκέα έκανες λόγο για το Γεννηματά ;

Μ- όχι δεν υπήρχε κανένας λόγος .

Η συνάντηση μετά με τον Γεννηματά

Π – Τον Γεννηματά τον είδες μετά ;

Μ- μάλιστα

Προ ημερών τον συνάντησα στο Πάγκαιο . Από εκεί ανερχόμαστε στη Σταδίου , έξω από τα Αρσάκειο – ήξερα ότι είχε εξετασθεί ως μάρτυρας και είχε καταθέσει τα γνωστά σε σας , κατά του Μητσέα- μου έλεγε γενομένης συζητήσεως .

« Για να μη πας φυλακή , ούτε εσύ ούτε εγώ , διότι και οι δύο είμαστε εχθροί του Μητσέα και έτσι εκείνο πρόκειται να κάνουμε , ας αφήσουμε να το εκτελέσει η δικαιοσύνη».

Εγώ του έλεγα , ότι αυτό που έκανε ήταν μεγάλο σφάλμα και τον ώκτειρα μάλιστα , γιατί γνώριζα , ότι όλα όσα κατέθεσαν ήταν ψέματα .

Εκείνη την στιγμή συναντήσαμε το Θεοδωρακάκο , ο οποίος μας λέει , δεν αμφιβάλλω ότι μιλάτε για τη δίκη .

– Βρε Ανδρέα , του λέει τότε ο Θεοδωρακάκος , αν σου δώσει ο Μητσέας τις 2.500 δραχ. , πάλι έχω την πεποίθηση , ότι θα ανακαλέσεις , εκείνα που είπες εις την ανάκριση κατά του Μητσέα .

Π- Γιατί επήγατε στη Βουλή , είπατε ;

Μ- για να βρω , κανένα φίλο μου βουλευτή , να ανακαλέσει την μετάθεσή μου .

Π- πότε μετατεθήκατε ;

Μ- Στις 10 Μαΐου , ο διευθυντής μου ο κ. Παπούλας , είχε υποβάλλει αναφορά εις το Υπουργείο Εσωτερικών , εις τον οποίο έλεγε ότι έπρεπε να ανακληθεί η μετάθεσή μου , γιατί ήμουν δραστήριο , αστυνομικό όργανο έντιμο , πολλές υπηρεσίες παρέχων στην αστυνομία . Καλέστε τον κ. Παπούλα και ερωτήστε τον , περί αυτού . Ζητήσατε την αναφορά του προς το υπουργείο . Ιδού και ο αριθμός του πρωτοκόλλου ( ο μάρτυς αναφέρει ένα αριθμό) για να πεισθείτε .

Εκτός αυτού μετέβην , τις ημέρες εκείνες , εγώ ο ίδιος στον Πρωθυπουργό και τον παρεκάλεσα , να ανασταλεί η μετάθεσή μου , ;αφού μάλιστα και ο κ. Παπούλας , επιμόνως το ήθελε. Πράγματι έδωσε διαταγή , δια του ιδιαιτέρου του γραμματέα του κ. Βαρουξάκη , αλλά δεν ελήφθη υπ΄ όψη , διότι άλλος επενέβη .

Εισαγγελέας : Το γεγονός ότι είδες στο περίβολο της Βουλής τον Γεννηματά , το ανέφερες σε κανένα ;

Μ- Όχι, δεν με ενδιέφερε εις εμένα και μετά από αυτά η μόνη μου δουλειά ήταν να ανακληθεί η μετάθεσή μου .

Σύνεδρος – Έχεις καταδικαστεί ποτέ ;

Μ- Πολλάκις στο Πλημμελειοδικείο και το Πταισματοδικείο . Διότι ευρισκόμουν πολλάκις στην ανάγκη να κτυπήσω , διάφορα κακοποιά στοιχεία , τα οποία κατεδίωκα λυσσωδώς. Τούτο το αναγνωρίζει η υπηρεσία , Ζητήσατε , ακριβέστερες πληροφορίες .

Ε- Πως κλητεύθηκες ; Τα είχες καταστήσει γνωστά , αυτά που μας είπες , εις τους ενδιαφερόμενους ;

Μ – Μάλιστα , έγραψα επιστολές στους συγγενείς του κατηγορουμένου και τον κ. Αναστασόπουλο, από τους Γαργαλιάνους , όπου έμενα , μετατεθείς .

Ε- Πότε τα έγραψες ;

Μ- Πριν δύο μήνες , αν δεν απατώμαι .

Βασιλ.- Ποιος ενεργούσε και δεν ανεστάλη η μετάθεσή σου ;

Μ- Ο Ταγματάρχης Μητσάκος , διότι δεν εξετέλεσα μια παραγγελία , την οποία θεωρούσα ανάξια .

Η συνάντηση Μπουρλάκου – Γεννηματά – Θεοδωρακάκου

Ένορκος : Ο Γεννηματάς τι άλλο σας είπε , όταν συναντηθήκατε έξω από το Αρσάκειο ;

Μ-Πρόσεξε να συμφωνήσεις με εμέ , γιατί δεν πρόκειται για το Μητσέα , αλλά περί εμού . Στο Θεοδωρακάκο ελθόντα , ολίγον κατόπιν , του είπε , σε απάντηση εκείνο που σας ανέφερα . Το συμφέρον μας είναι να τυλίξουμε το Μητσέα . Έμαθα όμως ότι εσύ ετοιμάζεσαι να διαψεύσεις . Λάβε το υπ΄ όψη σου . Ότι θα γίνουμε εχθροί .

Ένορκος : Ο Γεννηματάς είναι έξυπνος άνθρωπος ;

Μ- πονηρός

Ένορκος : Τότε πως αυτός εκάθετο και σα έλεγε , αυτά τα πράγματα , αφού ήξερε , ότι εσείς προσερχόμενος στο δικαστήριο, θα του τα αντικρούατε ;

Μ- Δεν ξέρω ,

Ίσως να ήθελε να μας μεταπείσει , εμένα ιδίως που είμαι εχθρός του Μητσέα . Το γνωρίζει πολύ καλά ο Γεννηματάς αυτό . Μάλιστα αυτός απείλησε να με σκοτώσει κάποτε , γιατί έβριζα το Μητσέα , με τον οποίο τότε ήταν φίλος του .

…

Κατάθεση κ. Παπούλα .

Πρόεδρος : Κατά τοις 10 Μαΐου μετατέθηκε από την αστυνομία Αθηνών ο αστυφύλαξ Μπουρλάκος

– Μάλιστα

– στις 13 του μηνός με θερμό έγγραφό σας , ζητήσατε την ανάκλασή του ;

– είχα την αρχή όσες φορές αστυφύλακας , μετατίθετο για πολιτικούς λόγους , να παρακωλύω την μετάθεσή και φρόντιζα να τους κρατήσω . Το ίδιο έκανα και για το Μπουρλάκο , που γνώριζε τα κακοποιά στοιχεία και ήταν χρήσιμος για την καταδίωξη .

– περί διαγωγής του ;

– κοινός αστυφύλαξ ., μια μέρα δε άκουσα ότι υπάρχει βούλευμα κατ’ αυτού .

Εισαγγελέας : Έλαβα έγγραφο του ανακριτού κ. Σάκη , δια του οποίου κοινοποιείται , ότι υπάρχει εκκρεμής δικογραφία κατά του κ. Μπουρλάκου για υπεξαίρεση 189 μαργαριταριών και 9 διαμαντιών , προερχομένων εκ κλοπής που έγινε από κάποιο Χαραλάμπους , καταδικασθέντος στην Άμφισσα . …

Πέντε μάρτυρες κατ’ αντιπαράσταση .

Καλούνται να εξετασθούν κατά αντιπαράσταση 5 μάρτυρες

Μπουρλάκος για Γεννηματά

Π- Τι πράγμα είναι ο Γεννηματάς ;

Μπουρλ.: Είναι κουμπαράς και ζει με αυτό, τον τρόπο . Έχει δε και παλακίδα , την οποία εμπορεύεται .

Και μετά …

Σύνεδρος : Μπουρλάκε , ξέρεις να έχει κανένα παρατσούκλι ο Γεννηματάς ;

Μπουρλάκος .: Κανταΐφι τον λένε

Σύνεδρος :άλλο κανένα ;

Μπουρλάκος : δεν ξέρω

Σύνεδρος : Συ Θεοδωρακάκο ;

Θεοδωρακάκος : Κανταΐφι και Ανδ. Καθήκι

Σύνεδρος προς τον Γεννηματά : Ο Μπουρλάκος τι είναι ;

Γεννηματάς : Αυτός ήρθε μια βραδιά και μου ζήτησε 15 δραχ . γιατί πέθαινε το παιδί του και δεν είχε να το θάψει .Εγώ πήρα και του έδωσα 15 δραχ, και σας ορκίζομαι ότι πήγε αυτοστιγμεί και τις έπαιξε στου Μαρκέα …..

Όλοι αυτοί και άλλοι πολλοί γνωστοί μεταξύ τους , εντελώς τυχαία βρέθηκαν έξω από τη Βουλή , λες και τα μανιάτικα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα , στην νεάπολη των Αθηνών , σε χώρους πολιτικούς , ίσως και πνευματικούς και όλοι περί την ώρα 5μ.μ. που δολοφονήθηκε ο Πρωθυπουργός .

Ο Α. Ντολιόπουλος για τον εκλιπόντα Πρωθυπουργό

Η οικογένεια Ντολιόπουλου είχε από τον προηγούμενο αιώνα ( 19ο) είχε εγκατασταθεί στους Γαργαλιάνους και έδωσε πολλούς και σπουδαίους πολιτικούς , συμμετέχει στο πένθος για τον πολιτικό του φίλο.

Εμπρός 3 Ιουνίου 1905, Σελ. 4

«…Ο εν Γαργαλιάνοις διαμένων Γορτύνιος μεγαλέμπορος και τραπεζίτης κ. Αλέξιος Ντολιόπουλος , δια τηλεγραφήματος ανέθεσε εις τον ενταύθα δικηγόρο κ. Ν. Δημητρακόπουλο , όπως καταθέσει στέφανο , εκ μέρους του επί την σωρό του εκλιπόντος Πρωθυπουργού…..» . (Δηλιγιάννη)

Ο Κάπος στους Γαργαλιάνους .

Ο ενωμοτάρχης Κάπος που συνέλαβε μαζί με τον λοχία Καβαθά τον δολοφόνο του πρωθυπουργού , εξ χρόνια μετά , θα υπηρετήσει ως σταθμάρχης του Αστυνομικού τμήματος Γαργαλιάνων , το 1911 , όπως γεγονότα της εποχής αποδεικνύουν .