Η Μικρασιατική εκστρατεία, η καταστροφή και Η ΜΕΣΣΗΝΙΑ

 

Αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή

Από τα « Τετράδια Ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα , ιατρού .

Η Μικρασιατική εκστρατεία , η καταστροφή και οι Γαργαλιάνοι .

(Αφιέρωμα για τα 100 χρόνια από την Μικρασιατική καταστροφή)

Από τα « Τετράδια Ιστορίας» του Παναγιώτη Α. Κατσίβελα , ιατρού .

 

Αυτό το σημείωμα δεν έχει στόχο , ούτε να κάνει ιστορική αναδρομή στα γεγονότα αυτής της περιόδου ούτε πολύ περισσότερο να κάνει κρίσεις επί των γεγονότων και των αποφάσεων που λήφθηκαν . Άλλωστε η βιβλιογραφία είναι πλήρης. Πιστεύω όμως ότι είναι απαραίτητο να επισημάνουμε την δική μας συμμετοχή στα μεγάλα ιστορικά γεγονότα , γιατί δεν είμαστε απλοί παρατηρητές της Ιστορίας , υπήρξαμε πάντα συμμέτοχοί της και την συμμετοχή αυτή οφείλουμε να αναδεικνύουμε .

Δεν υπάρχει αμφιβολία , ότι η Μικρασιατική καταστροφή είναι το τραγικότερο και καταστροφικότερο γεγονός της σύγχρονης ιστορίας μας, που δεν θα ξεπεράσει ποτέ η Ελληνική ψυχή. Παράλληλα όμως αποτελεί το Μεταίχμιο για νέα πορεία του Ελληνισμού με νέες κατευθύνσεις και άλλους στόχους . Ταυτόχρονα όμως γιγαντώνει τις αντιθέσεις μέσα στον Ελληνισμό , το χάσμα δεν θα γεφυρωθεί ποτέ και θα αποτελέσει την αφετηρία για τα επίσης τραγικά γεγονότα του εμφυλίου πολέμου .

Ιστορικά και πολιτικά δεν μπορεί να διαχωριστεί η περίοδος των βαλκανικών πολέμων και του 1ου Παγκοσμίου πολέμου από την εκστρατεία στην Μικρά Ασία και την Κριμαία , μπορεί όμως να γίνει χρονολογικά .

Της Μικρασιατικής εκστρατείας προηγήθηκε η ελληνική εκστρατεία στην Μεσημβρινή Ρωσία , όπου είχαμε συμμετοχή στρατιωτών από την περιοχή των Γαργαλιάνων , ως αποδεικνύετε από τον κατάλογο των θυσιασθέντων συμπατριωτών μας στις δύο αυτές εκστρατείες .

Με την ονομασία Εκστρατεία της Κριμαίας, ή Εκστρατεία της Ουκρανίας, ή (παλαιότερα) Εκστρατεία στη μεσημβρινή Ρωσία, ειδικότερα στην ελληνική ιστορία, χαρακτηρίζεται η ελληνική συμμετοχή με εκστρατευτικό σώμα στην εκστρατεία που επιχείρησε η Γαλλία (ως κύριο μέλος της Αντάντ), κατά των Μπολσεβίκων, στην Κριμαία και γενικότερα στη περιοχή της Ουκρανίας το 1919. Η εν λόγω εκστρατεία, πρώτη υπερπόντια του Βασιλείου της Ελλάδας, αποτελούσε μέρος της γενικότερης διασυμμαχικής επέμβασης στον τότε ρωσικό εμφύλιο πόλεμο υπέρ των Λευκών, που αναπτύχθηκε στην Κριμαία, τον Καύκασο, τη Βεσσαραβία, στη Βόρεια και Ανατολική Ρωσία – Σιβηρία, με ατυχή κατάληξη για τους δυτικούς συμμάχους, εκτός των Ιαπώνων στο μέτωπο της Άπω Ανατολής, όπου κατέλαβαν τη βόρεια Σαχαλίνη και διατήρησαν μέχρι το 1925.

Εικ. Η υπό τον λοχαγό Χριστόπουλο διλοχία του 5/42 Συντάγματος Ευζώνων στους αυτοκρατορικούς στρατώνες Οδησσού – 1919

Η εκστρατεία ξεκίνησε την 3 Ιανουαρίου/16 Ιανουαρίου (ν.ημ.) του 1919 , όταν απέπλευσαν από την Σκάλα Σταυρού Χαλκιδικής τα ατμόπλοια “Τίγρης” και “Νορμανδία” στα οποία πρώτο είχε επιβιβαστεί το 34ο Σύνταγμα Πεζικού, με διοικητή τον μακεδονομάχο συνταγματάρχη Τσολακόπουλο ή Ρέμπελο Χρήστο.

Το εκστρατευτικό σώμα αποτελείτο από Α΄ Σώμα Στρατού (που συγκροτούνταν από δύο μεραρχίες: (ΙΙη και ΧΙΙΙη), που αποφάσισε να στείλει τελικά η ελληνική κυβέρνηση, αντί τρεις που αρχικά είχε σχεδιαστεί, και βρισκόταν τότε στην ανατολική Μακεδονία.

Ολοκληρώθηκε η ελληνική συμμετοχή 28 Απριλίου 1919, μία ημέρα μετά τη λήξη της ανακωχής, επιβιβάστηκε το ελληνικό σύνταγμα, μαζί με τις υπόλοιπες δυνάμεις, και το βράδυ της ίδιας ημέρας όλα τα πλοία απέπλευσαν για Κωστάντζα Ρουμανίας, όπου και έληξε η εκστρατεία της Κριμαίας. Οι ελληνικές δυνάμεις ακολούθως μεταφέρθηκαν στο Μέτωπο της Μ. Ασίας.

Οι Γεωργιόπουλος Κωνσταντίνος , Τσίγκος Παναγιώτης και Χρυσανθακόπουλος Βασίλειος σκοτώθηκαν ή υπέστησαν βλάβη εις την εν λόγω εκστρατεία .

Ο Παναγιώτης Τσίγκος σκοτώθηκε στο μέτωπο του Μπερεζόφσκας (*)

(*) Μέτωπο Μπερεζόφκας

Το μέτωπο της Μπερεζόφκας υπήρξε το σημαντικότερο από τις επιχειρήσεις της εκστρατείας της Κριμαίας μέχρι την αναγκαστική εκκένωση και της Οδησσού από τα συμμαχικά στρατεύματα. Το μέτωπο αυτό, στην πραγματικότητα μια ασθενής αμυντική γραμμή, άρχισε να αναπτύσσεται στις 20 Φεβρουαρίου, όταν στάλθηκε ένα τάγμα από το 34ο Σύνταγμα Πεζικού στο Βασιλίνοβο (120 χλμ βόρεια-βορειοανατολικά της Οδησσού) μαζί με κάποιες γαλλικές μονάδες Ζουάβων (Αλγερινο-Μαροκινο-Σενεγαλέζων).

Οι πολεμικές συγκρούσεις με τους μπολσεβίκους ξεκίνησαν στις 7 Μαρτίου 1919, όταν πεζοπόρα τμήματα των τελευταίων με πυροβολικό επιτέθηκαν στο αριστερό τμήμα της διάταξης. Οι Μπολσεβίκοι αποκρούστηκαν σχετικά εύκολα. Στις 11 Μαρτίου όλη η συμμαχική δύναμη, κατόπιν εντολής του στρατηγείου Οδησσού, μεταφέρθηκε σιδηροδρομικώς στη περιοχή Μπερεζόφκα, όπου το αναφερόμενο ελληνικό τάγμα ανέλαβε τις προφυλακές προς τη διεύθυνση του Βασιλίνοβου, ανατολικά της σιδηροδρομικής γραμμής, τα δε τμήματα των Ζουαβών δυτικά της σιδηροδρομικής γραμμής. Τα τμήματα αυτά άρχισαν σιγά σιγά να ενισχύονται.

Στις 17 Μαρτίου η επίθεση των Μπολσεβίκων κατά της Μπερεζόφκας αποκρούστηκε επιτυχώς από τα ελληνικά τμήματα προφυλακών.

Την επομένη, 18 Μαρτίου 1919, και ενώ σχεδιαζόταν η υποχώρηση και νέα μεταφορά των δυνάμεων, ακολούθησε η μεγάλη και σφοδρή επίθεση των Μπολσεβίκων με θωρακισμένα τρένα. Έτσι άρχισε να διεξάγεται η γνωστή ομώνυμη «μάχη της Μπερεζόφκας» που κράτησε όλη την ημέρα. Μετά την άτακτη υποχώρηση αρχικά των γαλλικών τμημάτων, που εγκατέλειψαν ακόμα και τους τραυματίες τους, άρχισε το βράδυ και η εσπευσμένη υποχώρηση των ελληνικών τμημάτων (και δύο ιλών από Ρώσους εθελοντές) προς την περιοχή Σέρμπκα, υπό συνεχή καταιγισμό πυρών ακόμα και από τα σπίτια της πόλης.

Οι ελληνικές απώλειες στο μέτωπο της Μπερεζόφκας ήταν 9 αξιωματικοί και 135 οπλίτες, ενώ εγκαταλείφθηκε και όλο το υλικό των εκεί ελληνικών μονάδων.

Η Μικρασιατική Εκστρατεία, γνωστή διεθνώς ως Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1919–1922 ήταν μια σειρά στρατιωτικών γεγονότων, που συνέβησαν κατά το διαμελισμό της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο μεταξύ Μαΐου 1919 και Οκτωβρίου 1922. Ο πόλεμος διεξήχθη μεταξύ της Ελλάδας και του Τουρκικού Εθνικού Κινήματος, που θα ίδρυε αργότερα τη Δημοκρατία της Τουρκίας.

Στην Μικρασιατική εκστρατεία επιστρατεύθηκαν νέοι από την περιοχή των Γαργαλιάνων και υπηρέτησαν στο Α. Σώμα στρατού κατά κύριο λόγο . Πολλοί νέοι στελέχωσαν και το Ναυτικό , όπως παραδειγματικά αναφέρεται ο Κωνσταντίνος Γ. Αναγνωστόπουλος που υπηρέτησε , ως νοσοκόμος στο θωρηκτό Αβέρωφ του Στόλου του Αιγαίου .

Εικ. Από την επετειακή φωτογραφία από την απελευθέρωση της Μυτιλήνης ανάμεσα τους και ο Κ. Αναγνωστόπουλος

Εικ . Ο Κωνσταντίνος Αναγνωστόπουλος πρώτος από αριστερά ( Από το αρχείο Χ. Μπουντουβά απογόνου του )

Φωτογραφικό Αρχείο του ιατρού Νείλου Σαραντόπουλου από το μέτωπο .

Εικ. Νείλος Σαραντόπουλος σε αναμνηστική φωτο στο Μπουρνόβα της Σμύρνης την 1 Ιουνίου 1920

Εικ. Ο Νείλος Σαραντόπουλος εξετάζων ένα τραυματία

Εικ. Ο ιατρός Νείλος Σαραντόπουλος στο Μέτωπο της Μικράς Ασίας

Εικ. Ο ιατρός Νείλος Σαραντόπουλος εξετάζει στρατιώτη στο μέτωπο με την δοκιμασία επίκρουσης .

Εικ Ο ιατρός Νειλος Σαραντόπουλος στον μέτωπο .

Ένα μεγάλο ευχαριστώ στην Μάρθα Μποϊλέ κόρη του αείμνηστου Νείλου Σαραντόπουλου που μου εμπιστεύτηκε το φωτογραφικό αρχείο του πατέρα της . Περισσότερες πληροφορίες για τον Νείλο Σαραντόπουλο : https://www.gargalianoionline.gr/%CE%BD%CE%B5%CE%AF%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%BD%CF%84%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82-%CE%BF-%CE%B3%CE%B9%CE%B1%CF%84%CF%81%CF%8C%CF%82-%CF%80%CE%BF%CF%85-%CE%B1%CF%86/

Όπως επίσης ευχαριστώ και τον Χρήστο Μπουντουβά για τις φωτογραφίες του παππού του που επίσης μου εμπιστεύθηκε .

Η μεταφορά των Τραυματιών

Πολλοί από τους ασθενείς και τραυματίες του πολέμου μεταφέρονταν στα μετόπισθεν σε πολλά από τα αναπτυγμένα στρατιωτικά Νοσοκομεία της Ελλάδας . Έτσι συχνά οι εφημερίδες ανακοίνωναν τους τραυματίες που γύριζαν με συμβάματα από το μέτωπο .

Έτσι η εφημερίδα «Εμπρός» της 23 Σεπτεμβρίου 1921, Σελίδα: 4 έγραφε με τίτλο «Ένδοξοι τραυματίες στη Θεσσαλονίκη» για τον Γαργαλιανιώτη τραυματία Πολυχρονόπουλο Δημήτριο. Και στις 5 Οκτωβρίου 1921 Φυλ. αριθ. 8972 , Σελ. 1 με τίτλο « Νέα φάλαγγα τραυματιών» : «…Περί την μεσημβρία χθες , κατέπλευσε στον λιμένα Πειραιώς ,προερχόμενο από τα Μουδανιά , το ναυτικό νοσοκομείο «Έλση» δια του οποίου διακομίσθηκαν 330 εν όλω τραυματίες . Εκ τούτων 8 είναι αξιωματικοί . Ανάμεσα τους ο δεκανέας Αναγνωστόπουλος Νικ. Γεωρ. , από τους Γαργαλιάνους , φέρων τυφλό τραύμα , αριστερού γλουτού και εισάγεται στον Ευαγγελισμό…»

Και η εφημερίδα «Σκρίπ» της 28 Δεκεμβρίου 1921 , αρθ. φυλ. 716Β , σελ. 4 με τίτλο «Άφιξη τραυματιών στην Θεσσαλονίκη» , έγραφε :

«Με το πλωτό νοσοκομείο «Αμφιτρίτη» διακομίσθηκαν 116 τραυματίες εκ των οποίων 33 σοβαρά και 25 ασθενείς . Ανάμεσά τους και ο οπλίτης Παναγιώτης Τσοπελογιάννης εκ Γαργαλιάνων»

Οι Νεκροί της Μικρασιατικής εκστρατείας από την περιοχή των Γαργαλιάνων

Επώνυμο	Όνομα	όνομα Πατρός	καταγωγή	Ημερομηνία θανάτου	τόπος θανάτου	συνθήκες απώλειας
Βαλσαμάκης	Γεώργιος		Γαργαλιάνοι	10 Μια.		εξαφάνιση
Βασιλείου	Κυριάκος	Αγγελή	Γαργαλιάνοι	9-Ιουλ-21		εξαφάνιση
Γεωργιόπουλος	Κωνσταντίνος	Θεοδ.	Γαργαλιάνοι	5-Ιαν-19	XIV α ορεινό Χειρουργείο	Απεβίωσε
Γιαννίμπας	Βασίλειος	Στυλιανού	Γαργαλιάνοι			εξαφάνιση
Γιαννίμπας	Κωνσταντίνος	Ιωάννη	Γαργαλιάνοι			εξαφάνιση
Διακουμόπουλος	Θεοδόσιος	Ιωάννη	Γαργαλιάνοι			εξαφάνιση
Ζέρβας	Κυριαζής	Σόλωνα	Γαργαλιάνοι	9-Μαρ-22	Στρατιωτικό Νοσοκομείο Αθηνών	Απεβίωσε
Θειακός	Αριστείδης	Δημητρίου	Γαργαλιάνοι	21-Αυγ-21	Καραγιουνάν	θάνατος στη μάχη
Κανελλόπουλος	Χρήστος	Θεοδ.	Γαργαλιάνοι	25 Μαι 19	Στρατιωτικό Νοσοκομείο Καλαμάτας	Απεβίωσε
Κανελλόπουλος	Δημήτριος	Γεωργίου	Γαργαλιάνοι	25 Μαι 20	Α ΄Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης	Απεβίωσε
Καπεταγιαννόπουλος	Δημήτριος		Γαργαλιάνοι	29-Ιαν-19	XIV γ ορεινό Χειρουργείο	Απεβίωσε
Κωτσόπουλος	Νικόλαος	Ιωάννη	Γαργαλιάνοι	8-Αυγ-19	Στρατιωτικό Νοσοκομείο Καρδίτσας	Απεβίωσε
Λαμπρόπουλος	Διονύσιος	Π.	Γαργαλιάνοι	31-Ιαν-20	Στρατιωτικό Νοσοκομείο Ιωαννίνων	Απεβίωσε
Μπακατσέλος	Διονύσιος	Δημητρίου	Γαργαλιάνοι			εξαφάνιση
Μπογιατζής	Διονύσιος	Τ.	Γαργαλιάνοι	28-Ιαν-19	1ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης	Απεβίωσε
Μπομπερογιάννης	Παναγιώτης	Διονυσίου	Γαργαλιάνοι	9-Αυγ-22	Προσκομιδή Νοσοκομείου Ραιδεστού	θάνατος στη μάχη
Μπουγάτσος	Αναστάσιος	Σαράντη	Γαργαλιάνοι	21-Οκτ-19	Στρατιωτικό Νοσοκομείο Πατρών	Απεβίωσε
Νικολόπουλος	Σπυρίδων	Παναγιώτη	Γαργαλιάνοι	5-Δεκ-20	Vγ Ορεινό Χειρουργείο	Απεβίωσε
Νικολόπουλος	Νικόλαος	Παναγιώτη	Γαργαλιάνοι	28-Οκτ-21	Στρατιωτικό Νοσοκομείο Προύσσης	Απεβίωσε
Νίνος	Θεόδωρος	Ιωάννη	Γαργαλιάνοι		Μικρασιατική Εκστρατεία	εξαφάνιση
Ξιάρχος	Νικόλαος	Ευσταθίου	Γαργαλιάνοι		Μικρασιατική Εκστρατεία	εξαφάνιση
Πολυχρονόπουλος	Θεόδωρος	Γεωργίου	Γαργαλιάνοι		Μικρασιατική Εκστρατεία	εξαφάνιση
Σάμιος	Δημήτριος	Νικολάου	Γαργαλιάνοι			εξαφάνιση
Σαπέρας	Σπυρίδων	Παναγιώτης Γαργαλιάνοι		12 Μια. 21	Υψ. Συντερτζή	θάνατος στη μάχη
Τσίγκος	Παναγιώτης		Γαργαλιάνοι	5-Μαρ-19	Μπερεζόφκας Εκστρατεία Μεσημβρινή Ρωσία	θάνατος στη μάχη
Φωτόπουλος	Σπυρίδων	Παρασκευά	Γαργαλιάνοι			εξαφάνιση
Χριστοφιλογιάννης	Νικόλαος	Ιωάννη	Γαργαλιάνοι	16-Αυγ-22	Τουλού Μπουνάρ	θάνατος στη μάχη
Χρυσανθακόπουλος	Βασίλειος	Γεωργίου	Γαργαλιάνοι	29 Μαρτ. 19	Νοσοκομείο Καλαμάτας	Απεβίωσε
Αθανασόπουλος	Νικόλαος	Ιωάννη	Λεύκη	15-Αυγ-21	Ουζούμπεη	θάνατος στη μάχη
Αποστολόπουλος	Δημήτριος	Δ.	Λεύκη	1 Ιουν. 22	Καραμπουγιού Ντάγ	θάνατος στη μάχη
Κάπαρης	Μιλτιάδης	Κωνσταντίνος	Μάραθος		Μικρά Ασία	θάνατος στη μάχη
Κατρίτσης	Αλέξανδρος	Δημήτριος	Μάραθος	20-Αυγ-22	Μικρά Ασία	θάνατος στη μάχη
Βασιλόπουλος	Λεωνίδας	Παναγιώτης	Μουζάκι	11 Μαρ. 21	Αβγκίν	θάνατος στη μάχη
Καραχούντρης	Δημήτριος	Ιωάννη	Τραγάνα	24-Οκτ-19		εξαφάνιση
Κυριακουλόπουλος	Παναγιώτης	Ιωάννη	Μουζάκι	20-Ιουλ-21	Στρατιωτικό Νοσοκομείο Καλαμάτας	Απεβίωσε
Νικολακόπουλος	Γεράσιμος	Κωνσταντίνος	Μουζάκι	3-Ιαν-22	3ο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Σμύρνης	Απεβίωσε
Κανελλόπουλος	Νικόλαος	Β.	Μουζάκι	26 Ιουν 21 ΧΙΙΙγ ορεινό Χειρουργείο		Απεβίωσε
Δημόπουλος	Γεώργιος	Φωτίου	Τραγάνα			εξαφάνιση
Γεώργιζας	Αναστάσιος		Τραγάνα			εξαφάνιση
Αρβανίτης	Παναγιώτης	Κ	Βάλτα	12-Σεπ-22		εξαφάνιση

Εύκολα θα διακρίνει ο αναγνώστης τον μεγάλο αριθμό αγνοουμένων μετά την κατάρρευση του μετώπου , σε αυτό τον πόλεμο . Στον ανωτέρω κατάλογο αναφέρονται ως αγνοούμενοι αυτοί που δεν ανήκαν στο κατάλογο των αιχμαλώτων και επέστρεψαν αργότερα στην πατρίδα . Ως εκ τούτου πρέπει να θεωρηθούν ως νεκροί εις το πεδίο των μαχών ή νεκροί ως συνέπεια των συνθηκών αιχμαλωσίας τους .

Οι απώλειες του Ελληνικού στρατού ήταν 1781 αξιωματικοί και 36.520 οπλίτες , σύνολον 38.301 άνδρες .

Επισημάνσεις στους τόπους θυσίας .

1. Μάχη του Τουλού Μπουρνάρ : «Στα τέλη Αυγούστου του 1922 ο Κεμάλ εξαπέλυσε τη μεγάλη αντεπίθεση και τα Ελληνικά στρατεύματα υποχρεώθηκαν είτε σε ομαδική παράδοση και αιχμαλωσία, είτε σε άτακτη υποχώρηση προς τη θάλασσα και τη σωτηρία.

Ή υποχώρηση του ελληνικού στρατού στό Τουλού Μπουνάρ υπήρξε ή αρχή τής γενικής κατάρρευσης τού μετώπου.

Εικ. Το Τουλού Μπουρνάρ

2. Ουζούμπεη , σημείο διάβασης του Σαγγάριου

Η Μάχη του Σαγγαρίου ήταν μάχη η οποία έλαβε χώρα τον Αύγουστο του 1921, ως αποκορύφωμα της προέλασης του Ελληνικού Στρατού στη μικρασιατική ενδοχώρα. Η έκβαση της μάχης ήταν αμφίρροπη και συντέλεσε στην ανακοπή της πορείας των Ελλήνων προς Άγκυρα και την μετάπτωσή τους σε αμυντικό προσανατολισμό, έως την οριστική τους ήττα ένα χρόνο αργότερα.

3. Η μάχη Καραμπογιού – Ρούκλου Ντάγ εντάσσεται στην περίοδο κατά την οποία η Ελληνική Στρατιά της Μικράς Ασίας ανέλαβε κατά τον Ιούνιο – Ιούλιο του 1921 , την προσβολή από τα νότια και κυρίως την υπερκέραση της ανατολικής πτέρυγας του Τουρκικού στρατού , που ήταν τότε συγκεντρωμένος ανατολικά της Κιουτάχειας . Στο πλαίσιο αυτό η στενή υπερκέραση είχε ανατεθεί στο Α΄ Σώμα Στρατού .

4 Αβγκίν : η πρώτη ήττα για τους Έλληνες ήρθε στην πρώτη μάχη του Ινονού, η οποία διεξήχθηκε από τις 6 έως και τις 11 Ιανουαρίου 1921, κάτι εντούτοις που δεν αποδεικνύεται από τα ντοκουμέντα της εποχής. Στη δεύτερη μάχη του Ινονού (23 Μαρτίου – 1 Απριλίου 1921) αντίθετα, όντως η ελληνική ολιγωρία και η έλλειψη εφεδρειών οδήγησε την ελληνική πλευρά στην πρώτη ουσιαστικά καθήλωσή της στην τοποθεσία Αβγκίν – Κοβαλίτσα.

Παρά την τελική εξέλιξη του πολέμου αυτού , ο Ελληνικός στρατός έγραψε λαμπρές σελίδες δόξας , αυτοθυσίας και μεγαλείου . Έκανε λαμπρές νίκες φθάνοντας μέχρι το Αφιόν Καραχισάρ . Ο μισερός διχασμός έφθασε μέχρι το μέτωπο και αλλοίωσε την πεποίθηση και την πίστη στον αγώνα ως και το αξιόμαχο του στρατού μας . Καθ’ οδόν προς την προέλαση προς την Άγκυρα οι συμμαχικές χώρες αρχικά η Ιταλία και η Γαλλία είχαν αλλάξει στρατόπεδο και ακολούθησε στο τέλος και η Αγγλία .

Ο ελληνικός στρατός έμεινε μόνος να συνεχίσει ένα πόλεμος σε ένα αχανές μέτωπο , με εχθρικό πληθυσμό και χωρίς την υποστήριξη κανενός , πρακτικά μόνος εναντίον όλων . Ο ελληνικός στρατός εγκαταλείφθηκε σε μια πορεία ,που οι άλλοι τον οδήγησαν . Η κατάρρευσή του έγινε νομοτέλεια .

Η ζωή στην πόλη των Γαργαλιάνων το 1921

Ο αναγνώστης μπορεί να αποκομίσει μια ιδέα για την ανάπτυξη της πόλης των Γαργαλιάνων κατά την περίοδο της Μικρασιατικής εκστρατείας , στο κάτωθι σύνδεσμο :

https://www.gargalianoionline.gr/%CE%BF%CE%B9-%CE%B3%CE%B1%CF%81%CE%B3%CE%B1%CE%BB%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BF%CE%B9-%CF%84%CE%BF-1921-%CE%BC%CE%AD%CF%83%CE%B1-%CE%B1%CF%80%CF%8C-%CF%84%CE%B9%CF%82-%CF%83%CE%B5%CE%BB%CE%AF%CE%B4%CE%B5-2/

Οι πρόσφυγες στους Γαργαλιάνους .

Με την κατάρρευση του μετώπου και την καταστροφή της Σμύρνης ακολούθησε το δράμα της προσφυγιάς για τους Έλληνες της Μικράς Ασίας , της Θράκης , της Κωνσταντινούπολης και του Πόντου.

Από το μαθητολόγιο του 2ου Δημοτικού Σχολείου αρρένων Γαργαλιάνων μας γίνεται γνωστή η έλευση προσφύγων στην πόλη των Γαργαλιάνων κυρίως από την περιοχή της Νικομήδειας της Μικράς Ασίας αλλά και από την περιοχή της Σμύρνης . Αξιοσημείωτο είναι ότι οι πρόσφυγες ήλθαν στους Γαργαλιάνους σε χρόνο πριν της καταρρεύσεως του μετώπου , την 14 Αυγούστου 1922 και βεβαίως πριν την πλήρη αποχώρηση του Ελληνικού στρατού από την Σμύρνη στις 5 Σεπτεμβρίου 1922. Οι πρόσφυγες που ήλθαν στους Γαργαλιάνους δεν είναι μόνο αυτοί που αναγράφονται στους ακόλουθους καταλόγους , που αφορά το 2ο Δημοτικό , μιας και την περίοδο αυτή λειτουργούν εν συνόλω 4 δημοτικά σχολεία αρρένων και θηλέων .

Το πρώτο καιρό όπως μαρτυρούν οι παλιότεροι εγκαταστάθηκαν στο Σχολαρχείο που ήταν στον Άγιο Νικόλαο Γαργαλιάνων .

1920 -21

Ιωάννης Μιχάλη Δημητρίου , 11 ετών , πρόσφυγας , από το Τσιφλέκιοϊ ( Τσιφλίκιο ) Σμύρνης , εγγράφεται από το Α΄ Δημοτικό Σχολείο αρρένων στην Δευτέρα τάξη του Β΄ Δημοτικού .

Παναγιώτης Μιχαήλ Δημητρίου , ετών 8 από το Τσιφλέκιοϊ Σμύρνης από το Α΄ Δημοτικό Σχολείο Αρρένων στην Πρώτη Δημοτικού

1921- 22

Χαλάλιος Ιωσηφίδης , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται στην Πρώτη τάξη

Χρήστος Θεοδ. Απαλόγλους , ετών 8 , από την Σμύρνη , εγγράφεται τον Σεπτέμβριο του 1921 στην Πρώτη τάξη.

Κωνσταντίνος Γεωργίου Ποτόγλους από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός τέκτων ( εργολάβος) εγγράφεται τον Σεπτέμβριο στην Πρώτη τάξη .

Παύλος Γεωργίου Ποτόγλους από την Νικομήδεια , τον ίδιο μήνα εγγράφεται στην Πρώτη Τάξη .

Λεωνίδας Γεωργίου Ποτόγλους , από την Νικομήδεια , τον ίδιο μήνα εγγράφεται επίσης στη Πρώτη τάξη.

Κωνσταντίνος Σταύρος Κιεστογλίδης , ετών 10 , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται τον Σεπτέμβριο στην πρώτη τάξη .

Κωνσταντίνος Σταύρου Ιωσηφίδης , ετών 9 , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται τον Σεπτέμβριο στην Πρώτη τάξη

1922 -23

Κωνσταντίνος Σταύρου Ιωσηφίδης , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται στην πρώτη τάξη .

Αθανάσιος Π. Κιατογλίδης , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται στην πρώτη τάξη.

Λέων Γ. Ποτόγλους , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται στην πρώτη τάξη

Λέων Θ. Σαντσόγλους , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται στην πρώτη τάξη

Σταύρος Ιωάννη Τσοραχλίδης από την Νικομήδεια , ορφανός , εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη.

Ζαχαρίας Θ. Σαντζόγλους από την Νικομήδεια , ορφανός , εγγράφεται στην πρώτη τάξη.

Κυριάκος Ευστ. Αμανατίδης , από την Νικομήδεια , ορφανός , εγγράφεται στην πρώτη τάξη.

Κωνσταντίνος Σταυρ. Κιατόγλους , από την Νικομήδεια , ορφανός , εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη την 14 Ιουνίου 1922

Χαράλαμπος Γ. Ιωσηφίδης , από την Νικομήδεια , ορφανός , εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη τάξη την 14 Ιουνίου 1922

Παύλος Γ. Κιατόγλους , από την Νικομήδεια , ορφανός εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη την 14 Ιουνίου 1922

Λάζαρος Παύλου Κιατοχλίδης , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης , εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη την 14 Ιουνίου 1922

Κωνσταντίνος Γεωργίου Ποτόγλους , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη την 14 Ιουνίου 1922

Παύλος Γεωργίου Ποτόγλους , από την Νικομήδεια , επάγγελμα πατρός εργάτης εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη την 14 Ιουνίου 1922.

Ευστάθιος Ι. Κουταλίδης , από την Νικομήδεια , ορφανός εγγράφεται στην Τρίτη τάξη την 14 Ιουνίου 1922

Εικ. Απόσπασμα από το μαθητολόγιο του 2ου Δημοτικού Σχολείου αρρένων Γαργαλιάνων

1923- 24

Αθανάσιος Κίμωνα Αντωνιάδης , Σμύρνη , εγγράφεται στην Τρίτη Τάξη

Λάζαρος Προδρόμου Κιατοχλιάδης , Θράκη , εγγράφεται στην Τρίτη τάξη

1924 -25

Σταύρος Ιωάννη Τουρακλίδης , ετών 11 , από την Νικομήδεια , ορφανός , ενεγράφη την 21 Ιουνίου 1924 στην Τετάρτη τάξη

Κυριάκος Ευσταθίου Αμανατίδης , ετών 11 , από τη Θράκη , ορφανός , εγγράφεται στην Δευτέρα τάξη .

1925-26

Εμμανουήλ Δημ. Κατερντζής εγγράφεται στην 1η Δημοτικού , ως πρόσφυγας

Κυριάκος Βενέλης , πρόσφυγας , ετών 11 , μετεγγράφεται από το 1ο Δημοτικό Σχολείο στην Τρίτη Τάξη

1926-27

Παντελής Χαραλάμπους Παντέλογλου από το Νυμφαίο της Σμύρνης μεταγράφηκε από το 1ο Δημοτικό στην Τρίτη τάξη του 2ου Δημοτικού αρρένων και απεφοίτησε την 8 Ιανουάριου 1927 .

Από τους ανωτέρω παρέμειναν στη πόλη οι οικογένειες Δημητρίου , Αντωνιάδη και η οικογένεια Αμανατίδη για λίγες δεκαετίες .

Ο Αθανάσιος Αντωνιάδης θα αφήσει εποχή στην πόλη ως εργολάβος οικοδομών και δίπλα του θα θητεύσουν όλοι οι μάστορες της περιοχής των Γαργαλιάνων , δημιουργώντας μια εξαιρετική παράδοση που συνεχιζόταν μέχρι τις μέρες μας .

 

Οι Μικρασιάτες στους Γαργαλιάνους .

Η κοινωνία των Γαργαλιάνων διαχρονικά ήταν μια ανοιχτή κοινωνία . Έτσι δεν προκαλεί έκπληξη ένα δημοσίευμα , που όμως έχει την δική του αξία . Να σημειώσω μόνο , ότι Κωνσταντινοπολίτες είχαν εγκατασταθεί στους Γαργαλιάνους από το 1900 και μάλιστα από τις κοινότητες του Νιοχωρίου και της Θεραπειάς του Βοσπόρου .

 

 

Το ενδιαφέρον μας λοιπόν σε ένα δημοσίευμα της εφημερίδας « Τριφυλιακά Χρονικά» που εκδιδόταν στους Γαργαλιάνους το 1934 -1936 με τίτλο «του αγά το ντεμίσι» το οποίο ανευρέθη εις το αρχείο της εφημερίδας :

Του αγά το ντεμίσι .

΄Ήταν Σαββατόβραδο , η χριστιανική συνοικία , ενός χωριού της Μ. Ασίας προ πολλού είχε βυθισθεί σε ησυχία , ποιος από τους Χριστιανούς άλλωστε έμενε αργά έξω .

Ένα μόνο βάδισμα ακουγόταν πότε πότε βαρύ και το χτύπημα της μαγκούρας του νυχτοφύλακα απάνω στα πέτρινα καλντερίμια.

Θα ήτο ένδεκα περίπου η ώρα ,που ένα άλλο βήμα , ποιο βαρύ και κ ακανόνιστο ετάραξεν την ησυχία της νυκτός . Ποιος να ήτο άραγε ; που τέτοια ώρα διέσχιζε τους δρόμους . Ήτο ο αγάς , ο οποίος τύφλα στο μεθύσι , εγύριζε στο κονάκι του , να πλαγιάσει . Τρεκλίζοντας και βλασφημώντας , που το καταραμένο μεθύσι δεν τον άφηνε να βαδίσει ελεύθερα . Έκανε εις την ήσυχη συνοικία ένα θόρυβο ασυνήθιστο . Και όμως ! Με αυτό το θόρυβο κανένα παράθυρο δεν άνοιξε , κανένας χριστιανός δεν τόλμησε να βγει έξω να δει τι συμβαίνει . Κακόμοιροι χριστιανοί !

Εάν όμως είχε κανένας το θάρρος και έβγαινε ένα ξεκαρδιστικό θέαμα . Ο Αγάς από το μεθύσι του, δεν μπορούσε να συγκρατηθεί στα πόδια του , πότε εδώ και πότε εκεί βρισκόνταν. Αυτό μόνον ; Ή και αυτό το καταραμένο φέσι και το ντεμίσι (= λογάρι) του λες και είχον συνωμοτήσει και πότε του έπεφτε το ένα , πότε το άλλο. Με τις προσπάθειές του για να βαστήξει το φέσι του έχασε την ισορροπία του και ξαπλώθηκε στο καλντερίμι, φαρδύς πλατύς . Έπειτα από πολλές προσπάθειες κατώρθωσε να σηκωθεί , αλλά δεν σηκώθηκε και το ντεμίσι του , έφυγε με το ίδιο βάδισμα του αφήνων επί τέλους την συνοικία εις την πρώτη της ησυχία. Την Κυριακή ξυπνώντας ο αγάς είδε, ότι το ντεμίσι του έλειπε και κατάλαβε ότι το έχασε στην συνοικία των χριστιανών . Αμέσως πάει στο παπά των χριστιανών και του λέει τούρκικα , γιατί δεν ήξερε Ελληνικά , παρά μόνο ελάχιστες λέξεις.

• Παπά έχασα στην χριστιανική συνοικία , το ντεμίσι μου , να βάλεις λόγο στην εκκλησία να μου το φέρει όποιος το βρήκε γιατί αλλοίμονο σε εκείνον που το βρήκε και δεν θα μου το φέρει .

Ο παπάς τον διαβεβαίωσε, ότι θα συμμορφωθεί με την διαταγήν του και του είπε να είναι και αυτός εκεί , για να ακούσει και μόνος του τον λόγο . Τον καθησύχασε δε πως οι χριστιανοί ακούνε τους παπάδες και αν το έχει χριστιανός βρει θα του το δώσει .

Ο αγάς αμέσως πήγε στην εκκλησία να πιάσει θέση και να ακούσει το λόγο . Μετά το τέλος της λειτουργίας λέει στους χριστιανούς ο παπάς .

• Αγαπητοί μου χριστιανοί , όποιος βρει του αγά το ντεμίσι , να το βάψει για να μην το γνωρίσει , γιατί ο αγάς είναι πολύ κακός.

Ο αγάς απεκκρίθηκε χωρίς να ξέρει την πραγματική έννοια του λόγου

• Κακός για !

Τουρκομερίτισσα

Και σε υποσημείωση συμπληρώνει « Αγαπητά Τριφυλιακά Χρονικά σας στέλνω το μικρό αυτό διηγηματάκι και αν το βρίσκεται κατάλληλο το δημοσιεύετε στο αγαπητό μου φύλλο

Μια μικρή τουρκομερίτισσα .

Ως ήταν επακόλουθο οι πρόσφυγες , έφερναν και τον πολιτισμό του

Μια ανάμνησή μου

Ήταν την δεκαετία του 1960 , όταν στο σπίτι του παππού μου Τάκη Κατσίβελα , τον είδα με ένα περίεργο μαχαίρι να ετοιμάζει το αρνί της Λαμπρής . Ακόμα το θυμάμαι , ήταν ένα βραχύ μαχαίρι, που έκοβε πολύ , με χρυσαφί λαβή και πάνω είχε κάτι σχήματα που δεν καταλάβαινα . Τον ρώτησα να μάθω γιατί ήταν τόσο διαφορετικό από τα άλλα .

Μου είπε πως ήταν λάφυρο από την εκστρατεία στην μικρά Ασία . Αργότερα έμαθα ότι έφτασε μέχρι την γραμμή Εσκή Σεχίρ , Αφιόν Καραχισάρ πολεμώντας ,όπου υπηρετούσε σαν λοχίας στο λόχο διοικήσεως στο Σύνταγμα του Πλαστήρα . Άλλωστε υπηρετούσε στο ελληνικό στρατό από την εποχή του 1ου Παγκοσμίου πολέμου στο μέτωπο της Αν . Μακεδονίας . Περισσότερα δεν θυμάμαι να σας πω .