Οι 22 ρυθμίσεις στο Ασφαλιστικό: Τι αλλάζει σε συντάξεις, εφάπαξ και μισθούς

Τουλάχιστον 22 ρυθμίσεις που επηρεάζουν συντάξεις, όρια ηλικίας, επιδόματα ανεργίας και εφάπαξ αναμένεται να φέρει η εφαρμογή ψηφισμένων διατάξεων που θα τεθούν σε ισχύ από 1/1/2013, αλλά και μια σειρά παρεμβάσεων που δρομολογούνται με στόχο την βιωσιμότητα των Ταμείων. Τα υψηλά ελλείμματα που αποτυπώνονται στους προϋπολογισμούς των Ασφαλιστικών Ταμείων δημιουργούν αφόρητη πίεση με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να προωθεί ανάλογες ρυθμίσεις που θα επηρεάσουν και τις ασφαλιστικές κρατήσεις και τους μισθούς περίπου 3 εκατομμυρίων εργαζομένων. Σε κάθε περίπτωση ο «γρίφος» των ελλειμμάτων, που είναι και το μεγαλύτερο αγκάθι για την κυβέρνηση, θα βρει τη λύση του προς τα τέλη Οκτώβρη όταν και θα επιστρέψει η Τρόικα στη χώρα.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα αντιμετωπίζει το ΙΚΑ καθώς το 2014 θα εμφανίσει έλλειμμα 1,17 δισ. ευρώ ενώ οι φετινές εκτιμήσεις αναφέρουν ότι ο προϋπολογισμός θα κλείσει με έλλειμμα 73,3 εκατομμύρια ευρώ.Οπως αναφέρει ο «Τύπος της Κυριακής» η έκρηξη του ελλείμματος οφείλεται σε μείωση εσόδων από εισφορές κατά 863 εκατ. ευρώ και στην αύξηση δαπανών από συντάξεις και άλλα έξοδα κατά 307 εκατ. ευρώ. Εν όψει των δύσκολων αποφάσεων και της σκληρής διαπραγμάτευσης με την Τρόικα υπάρχουν ήδη 22 αλλαγές που έχουν ψηφιστεί από παλαιότερους και πιο πρόσφατους νόμους και θα αρχίσουν να ισχύουν το 2012.

Αναλυτικά οι ρυθμίσεις, όπως τις παρουσιάζει ο «Τύπος της Κυριακής»:

1. Αύξηση των ορίων ηλικίας για μειωμένη σύνταξη γυναικών από το ΙΚΑ και για σύνταξη με βαρέα ένσημα για άνδρες και γυναίκες.

Πρόκειται για δύο από τις μεταβατικές διατάξεις του ασφαλιστικού που αλλάζουν τους όρους συνταξιοδότησης για μια μεγάλη κατηγορία ασφαλισμένων. Ετσι από την 1/1/2014 οι γυναίκες που είναι ασφαλισμένες στο ΙΚΑ (με πρώτη έναρξη της ασφάλισης τους πριν από το 1993) συνταξιοδοτούνται με κατοχύρωση δικαιώματος τις 10.000 ημέρες και με όριο ηλικίας το 60ό έτος και 6 μήνες από το 60ό που είναι φέτος το όριο ηλικίας για όσες έχουν κατοχυρώσει δικαίωμα εξόδου με μειωμένη σύνταξη και με συμπληρωμένες τις 10.000 ημέρες ασφάλισης.

Στο χρόνο κατοχύρωσης υπάρχει παγίδα καθώς οι γυναίκες θα πρέπει αφενός να έχουν συμπληρώσει τις 10.000 ημέρες ασφάλισης, αλλά κατά το χρόνο της συνταξιοδότησής τους θα πρέπει να έχουν συνολικά 12.000 ημέρες ασφάλισης.

Διαφορετικά θα υποχρεωθούν είτε να αναγνωρίσουν το διάστημα από τις 10.000 μέχρι τις 12.000 ημέρες ασφάλισης είτε θα συνταξιοδοτηθούν με άλλες προϋποθέσεις (σύνταξη γήρατος με τουλάχιστον 4.500 ημέρες ασφάλισης) και με όριο ηλικίας που είναι 62 για μειωμένη και 67 για πλήρη σύνταξη.

Αύξηση των ορίων ηλικίας έρχεται και για τη συνταξιοδότηση με 10.500 ημέρες ασφάλισης εκ των οποίων οι 7.500 στα βαρέα και ανθυγιεινά. Για μειωμένη σύνταξη το όριο ηλικίας αυξάνεται στο 59ο έτος και 6 μήνες (από 58,9 που είναι φέτος), ενώ για πλήρη σύνταξη το όριο ηλικίας αυξάνεται από την επόμενη χρονιά στο 61ο έτος και 9 μήνες από 60,9 που είναι φέτος.

Πρακτικά οι αλλαγές αυτές σημαίνουν ότι οι ασφαλισμένοι άνδρες και γυναίκες θα επιβαρυνθούν με αυτή την αύξηση του ορίου ηλικίας που κυμαίνεται από 6 έως 9 μήνες παρατείνοντας το χρόνο συνταξιοδότησής τους. Αν όμως δεν έχουν τον απαιτούμενο χρόνο ασφάλισης και δεν μπορούν να τον συμπληρώσουν με αναγνωρίσεις πλασματικών ετών, τότε είναι πολύ πιθανό ότι θα εγκλωβιστούν σε μεγαλύτερη αύξηση του ορίου ηλικίας και η συνταξιοδότησή τους θα πάει ακόμη πιο πίσω.

2. Μειώνεται στο 2% το ποσοστό αναπλήρωσης για το συντάξιμο χρόνο των ετών 2013 και 2014.

Η αλλαγή αυτή επηρεάζει όσους συνταξιοδοτούνται το 2013 και κυρίως όσους αποχωρούν το 2014 καθώς οι αποδοχές των δύο τελευταίων ετών θα υπολογιστούν για σύνταξη με συντελεστή 2%. Στην πράξη, ωστόσο, η επίπτωση στο ποσό της σύνταξης θα είναι μικρή. Η αλλαγή αυτή έχει προβλεφθεί στο νόμο 3863/10 και αφορά όσους συνταξιοδοτούνται από το Δημόσιο, τον ΟΑΕΕ καθώς και ταμεία ΔΕΚΟ και τραπεζών.

Η μείωση της σύνταξης που θα έχουν, για παράδειγμα, οι ασφαλισμένοι του ΟΑΕΕ που θα συνταξιοδοτηθούν το 2014 δεν θα υπερβαίνει τα 15-20 ευρώ, ενώ σε ανάλογα ποσά θα είναι οι μεταβολές για όσους συνταξιοδοτηθούν από τα υπόλοιπα Ταμεία.

3. Μειώνεται στο 73% (από 74% που είναι φέτος) το ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης που αντιστοιχεί σε χρόνο ασφάλισης από την 1/1/2008 και μετά.

Είναι διάταξη του ασφαλιστικού νόμου 3029/02 (νόμος Ρέππα) που έχει μπει σε εφαρμογή για τον υπολογισμό της σύνταξης που αντιστοιχεί σε χρόνο ασφάλισης από το 2008 και μετά και «κατεβάζει» 1% ετησίως το ποσοστό αναπλήρωσης της σύνταξης από το 2008 και μετά.

Η διάταξη αφορά όσους αποχωρούν από το Δημόσιο, τις ΔΕΚΟ και τις τράπεζες. Πρακτικά, ένας εργαζόμενος που θα συνταξιοδοτηθεί από τη ΔΕΗ ή τον ΟΤΕ, ή τα ΕΛΤΑ ή από την Εθνική Τράπεζα θα πάρει σύνταξη που θα υπολογιστεί επί της ουσίας με τρεις τρόπους: α) για το χρόνο ασφάλισης ως το 2007 με ποσοστό αναπλήρωσης 80%, β)για τα χρόνια από το 2008 ως το 2013 με ποσοστό 74% και γ) για τα έτη 2013 και 2014 οι συντάξιμες αποδοχές θα υπολογιστούν με ποσοστό 2% στον υπολογισμό της σύνταξης.

4. Μπαίνει αναλογικός συντελεστής στο τμήμα σύνταξης που αντιστοιχεί στα έτη ασφάλισης από το 2011 και μετά.

Η αλλαγή αυτή είναι προπομπός των μεγάλων ανατροπών που έρχονται στο ασφαλιστικό σύστημα από την 1/1/2015 καθώς ο νόμος 3863/10 προβλέπει ότι όσοι αποχωρούν από το 2015 και μετά, για το τμήμα σύνταξης που αντιστοιχεί στα έτη της ασφάλισής τους μετά το 2011, θα λάβουν αναλογικό ποσό που κυμαίνεται μεταξύ του 0,8% και 1,5%. Η αλλαγή αυτή λοιπόν μπορεί να καταλαμβάνει όσους πρόκειται να αποχωρήσουν από το 2015 και μετά, πλην όμως το 2014 είναι η τέταρτη χρονιά που «μετρά» στο αναλογικό ποσό σύνταξης που θα πάρουν όσοι αποχωρήσουν μετά το 2015.

5. Αυξάνονται σε 7 τα πλασματικά έτη που μπορούν να αναγνωρίσουν άνδρες και γυναίκες για να κατοχυρώσουν και να θεμελιώσουν τις συνταξιοδοτικές προϋποθέσεις.

Φέτος ο νόμος δίνει τη δυνατότητα να αναγνωριστούν μέχρι 6 πλασματικά έτη για σύνταξη.

6. Παύει να ισχύει το δικαίωμα εξαγοράς πλασματικού χρόνου για συνταξιοδότηση με τις προϋποθέσεις του 2010.

Στην πράξη η δυνατότητα αυτή ακυρώνει για χιλιάδες ασφαλισμένους (κυρίως των ΔΕΚΟ και των τραπεζών) την ευκαιρία να αποχωρήσουν με τα χαμηλά όρια ηλικίας συνταξιοδότησης του 2010, εξαγοράζοντας τα χρόνια που τους λείπουν για να συμπληρώσουν τις απαιτούμενες προϋποθέσεις.

7. Αλλάζει εκ βάθρων ο τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ και έρχονται μειώσεις 25%-30% για όσους αποχωρήσουν το 2014.

Η εφαρμογή του νέου τρόπου υπολογισμού του εφάπαξ βοηθήματος θα γίνει με νέο τύπο και με ρήτρα μηδενικού ελλείμματος. Αυτό σημαίνει ότι από το 2014 όλα τα ταμεία πρόνοιας και κυρίως του Δημοσίου υποχρεώνονται από το νόμο 4052/12 να πληρώνουν εφάπαξ ανάλογα με τα έσοδά τους και σε κάθε περίπτωση να υπάρχει εγγυημένη πρόβλεψη ότι θα εφαρμόζεται η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος.

Στην πράξη ο νέος τρόπος υπολογισμού του εφάπαξ οδηγεί σε σίγουρες μειώσεις, καθώς πέραν των εσόδων η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος θα τηρείται από το συντελεστή βιωσιμότητας που θα αλλάζει κάθε χρόνο, καθώς θα είναι ανάλογος με τις οικονομικές δυνατότητες του κάθε Ταμείου.

Σύμφωνα με πληροφορίες, το υπουργείο Εργασίας θα παρουσιάσει στην τρόικα πρόταση για μετριασμό των μειώσεων σε όσους είναι ήδη σε λίστα αναμονής για το εφάπαξ από το 2012. Με το νέο τρόπο δύο ασφαλισμένοι με τα ίδια έτη ασφάλισης και τις ίδιες εισφορές, αποχωρώντας με διαφορά 1 έτους, μπορεί να έχουν διαφοροποίηση στο ύψος του εφάπαξ, ενώ με την τρόικα συζητείται η εφαρμογή διπλού συστήματος υπολογισμού του εφάπαξ για μεταβατική περίοδο (ένα τμήμα ποσού για την ασφάλιση με τα ήδη ισχύοντα + ένα τμήμα με το νέο τρόπο υπολογισμού για το χρόνο ασφάλισης από 1/1/2014 και μετά).

8. Αλλάζει εκ βάθρων ο τρόπος υπολογισμού στις επικουρικές συντάξεις.

Στο επικαιροποιημένο Μνημόνιο (Ιούλιος 2013) προβλέπεται ότι το νέο σύστημα υπολογισμού των επικουρικών συντάξεων θα αρχίσει να εφαρμόζεται από τον Ιούνιο του 2014. Και εδώ υπάρχει η ρήτρα μηδενικού ελλείμματος, που θα εφαρμοστεί όχι μόνο για τις νέες, αλλά και για τις ήδη καταβαλλόμενες συντάξεις, καθώς το Ενιαίο Ταμείο Επικουρικής Ασφάλισης, μετά τη μελέτη βιωσιμότητας που προετοιμάζει η Εθνική Αναλογιστική Αρχή, θα πρέπει να καταρτίσει ενιαίο κανονισμό ασφάλισης και παροχών για παλαιούς και νέους ασφαλισμένους, προσαρμόζοντας (μειώνοντας) τα υψηλά ποσοστά αναπλήρωσης των καταβαλλόμενων συντάξεων για να επιτυγχάνεται ο μηδενισμός του ελλείμματος.

Μάλιστα ο νόμος 4052/12 αναφέρει ότι οι επικουρικές συντάξεις θα μπορούν να αλλάζουν ανά τρίμηνο και με βάση τις εκτιμήσεις-προβλέψεις που θα γίνονται τόσο για τη βιωσιμότητά τους όσο και για το έλλειμμα. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι μπορεί στο τρίτο τρίμηνο του 2014 οι συντάξεις να μειωθούν κατά 5% και στο τέταρτο τρίμηνο του 2014 να έρθει άλλο ένα -5%.

9. Ερχεται μείωση των εργοδοτικών ασφαλιστικών εισφορών στο ΙΚΑ κατά 1,3 ποσοστιαίες μονάδες με προϋποθέσεις που θα καθοριστούν στο επόμενο διάστημα.

Η μείωση των εισφορών θα προκαλέσει μια απώλεια εσόδων της τάξης των 280 εκατ. ευρώ που το ΙΚΑ θα πρέπει να καλύψει χωρίς να καταφύγει σε έκτακτη κρατική χρηματοδότηση. Το 2015 και το 2016 θα γίνουν οι επόμενες δύο μειώσεις στις εισφορές ώστε να ολοκληρωθεί η πρόβλεψη του Μνημονίου για μια συνολική μείωση των εργοδοτικών εισφορών κατά 3,9 ποσοστιαίες μονάδες από το 2014 ως το 2016. Τι σημαίνει αυτή η μείωση; Ότι η μείωση των εσόδων θα φέρει αναπόφευκτα και μείωση των συνταξιοδοτικών παροχών.

10. Ερχεται μείωση των ασφαλιστικών εισφορών που καταβάλλουν ΔΕΚΟ και τράπεζες για όλο το προσωπικό που απασχολούν.

Οι εισφορές -όπως αναφέρει το Μνημόνιο- θα πρέπει να πέσουν στα επίπεδα του ΙΚΑ. Σήμερα οι ασφαλιστικές εισφορές εργοδότη σε ΔΕΚΟ και κυρίως στις τράπεζες φτάνουν στο 26% όταν στο ΙΚΑ η εργοδοτική εισφορά είναι 13,3%.